خلق رنگواره‌های زیبا با دست زنان گلستانی

ایسنا/گلستان ابریشم به‌عنوان ظریف‌ترین، محکم‌ترین و پر دوام‌ترین نخ جهان از سابقه‌ای به قدمت تمدن بشری برخوردار است و از زمان اکتشاف تاکنون در بیشتر سرزمین‌های ابریشم پرور، اصلی‌ترین مورد مصرف آن بافت برخی از انواع قالی و قالیچه بوده است.

با توجه به فرهنگ دیرینه نقاط مختلف کشور و سنت‌های مردم، بافت انواع پارچه، روسری، چادرشب و دستمال ابریشمی در مناطق مختلف انجام می‌گیرد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

پارچه‌های ابریشمی رنگارنگ با طرح‌های ساده، راه‌راه و چهارخانه تولیدشده با دستگاه بافت دستی با عرض تقریبی ۳۰ تا ۴۰ سانتیمتر و به طول چله ۱۰۰ متر و یا بیشتر، غالباً در مناطق رامیان، مینودشت و ترکمن‌صحرا بافته می‌شود. در طرح و نقش تولیدات این دو منطقه تفاوت‌های محسوسی که ریشه در فرهنگ‌ و سنت‌ هر منطقه دارد، قابل‌مشاهده است.

بنا به شواهد تاریخی، کشف کرم ابریشم و پرورش آن برای نخستین بار در چین باستان اتفاق افتاد اما به‌هرحال پس از حدود ۳ هزار سال پنهان‌کاری، دیگر جوامع از شیوه پرورش و تهیه ابریشم اطلاع یافتند.

پرورش کرم ابریشم به‌تدریج در جوامع مختلف خصوصاً ایران گسترش پیدا کرد به‌طوری‌که یافته‌های حفاری مارلیک و چراغعلی تپه، گویای رشد صنعت ریسندگی و بافندگی مردم روستانشین ایران در دوره ماقبل تاریخ است.

در محدوده فعلی استان گلستان، ابریشم‌بافی و تولید آن دارای سابقه‌ای دیرینه است. با توجه به منابع تاریخی، در دوره حمله مغولان و عهد صفویه، گرگان یکی از مناطق مهم تولید ابریشم ایران بوده است.

مواد اولیه پارچه‌های بافته‌شده در منطقه گرگان و دشت که به سبک پارچه‌های ابریشمی چینی است، الیاف ابریشمی، رنگ، نخ‌های طلایی و نقره‌ای است. الیاف ابریشمی، چله و پود آن را تشکیل داده و نخ چله چهار یا پنج لا است و ابریشم جفت بافت به‌عنوان پود عمل می‌کند و نخ‌های طلایی و نقره‌ای برای تزئین در پود استفاده می‌شود.

یکی از ابزار اصلی بافت ابریشم، دار یا دستگاه بافت است که شامل یک نورد چوبی می‌شود و عملکرد آن در دستگاه محکم کردن نخ ابریشم و تابیدن پارچه به دور آن و ردیف کردن نخ‌ها برای بافندگی است. از دیگر بخش‌های دستگاه می‌توان به بافت، نورد گردان، پایه، شانه، قرقره و پدال اشاره کرد.

قبل از بافت پارچه نخست باید ابریشم را تهیه کرد بنابراین پس از پرورش کرم ابریشم، پیله‌های به‌دست‌آمده را به‌منظور تهیه ابریشم خام داخل پاتیل آب جوش ریخته و با به هم زدن پیله و پیدا کردن سر تارها، ابریشم‌کشی صورت می‌پذیرد. پس از پاک کردن ابریشم، آن را تاب‌داده و نخ تولید می‌شود. سپس سفیدگری به وسیله خاکستر انجام‌شده و آنگاه رنگرزی الیاف صورت می‌گیرد.

رایج‌ترین رنگ‌های مورد استفاده در ابریشم‌بافی رنگ‌های آبی، قرمز، سبز و مشکی است که در گذشته از رنگ‌های طبیعی چون روناس، پوست گردو، پوست انار و... استفاده می‌شد که از ثبات بالایی برخوردار بود اما امروزه از رنگ‌های شیمیایی بادوام کم استفاده می‌کنند.

برای چله‌کشی در بافت پارچه‌های ابریشمی از روش چله‌دوانی و به‌صورت ماسوره استفاده می‌شود و هر ۸۰ تار، یک چله به‌ حساب می‌آید و برای بافت از ۱۰ چله استفاده می‌کنند. تارها باید از گورد و از بین دندانه‌های شانه عبور کنند.

پس از آماده شدن دار، بافنده بافت را با فشار پدال شروع کرده و موجبات باز شدن تارها از هم و عبور پود از آن فضا را فراهم می‌سازد. آنگاه شانه را محکم بر روی پودها می‌کوبد. به همین ترتیب با تکرار این مرحله طرح خاصی که از قبل طراحی‌شده بافته می‌شود.

در بافته‌های ترکمنی و رامیان اختلافاتی در زمینه طرح و رنگ وجود داشته است. به‌عنوان‌ مثال در بافته‌های ترکمنی بیشتر از طرح راه‌راه عمودی و حاشیه‌دار استفاده می‌کنند اما در مناطق رامیان و مینودشت اغلب از طرح چهارخانه و حاشیه‌دار بهره می‌گیرند.

امروزه در نقاط مختلف استان گلستان به‌ویژه در رامیان، مینودشت و بخشی از مناطق ترکمن‌صحرا همچون روستاهای نزدیک کلاله، شامل بایندر، پیش کمر، قازان قیه، شارلق، دالی بوقاج و در ناحیه جرگلان و اکثریت روستاهای آن از باقلق تا حصارچه بافت پارچه و سایر محصولات ابریشمی رواج دارد. علاوه بر مناطق مذکور در روستاهایی همچون النگ، شاهکوه و سرکلاته نیز این فعالیت به شکل محدودتری انجام می‌شود.

تولیدات ابریشمی شامل پارچه‌های لباس تمام ابریشم، روسری، شال‌گردن، چادرشب، نوار ابریشمی حاشیه لباس، دستمال، حوله، سفره و... است. البته با رواج پارچه‌های مصنوعی ارزان‌قیمت کاربرد ابریشم به‌عنوان پوشاک از بین رفته و تنها در مراسم عروسی مورد استفاده قرار می‌گیرد اما در مناطق ترکمن‌نشین به دلیل اهمیت به حفظ سنت‌ها همچنان مصارفی این‌چنینی حفظ‌شده است.

نوغان‌داران رامیان و مینودشت با استفاده از امکانات بسیار ساده به بافت‌های پارچه‌های ابریشمی به‌منظور تهیه لباس زنانه، چادرشب، روسری و دستمال می‌پردازند. طی دهه‌های گذشته با رواج پارچه‌های مصنوعی ارزان‌قیمت و گران‌قیمت بودن لباس‌های ابریشمی برای زنان تنها به‌عنوان یک زینت سنتی و ارزشمند تنها در مراسم عروسی استفاده می‌شود و کارگاه‌های ابریشم‌بافی روستایی تنها به بافت چادرشب و دستمال ابریشمی مشغول هستند.

مجید رمضانی‌فر، پژوهشگر مردم‌شناسی استان گلستان

انتهای پیام

منبع: ایسنا

کلیدواژه: استانی فرهنگی و هنری گلستان ابریشم بافی گرگان پارچه های ابریشمی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۳۳۳۶۷۵۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

گلستان پایلوت بسیاری از طرح های آموزش و پرورش است

به گزارش خبرنگار حوزه استان های خبرگزاری تقریب، «علی محمد زنگانه» در آئین تجلیل از معلمان نمونه استان گلستان که در کانون طه گرگان برگزار شد، اظهار کرد: در حال حاضر تعدادی از طرح های ارزشمند فرهنگی و اجتماعی در گلستان به صورت آزمایشی در حال اجرا است و امیدوار هستیم بتوانیم الگویی مناسب را در کشور ارائه کنیم.
 
به گفته وی؛ در گلستان برش استانی سند مهندسی فرهنگی تهیه شده و بر اساس نقشه راه مداخلات صورت گرفته است، تدوین سند چشم انداز قرآنی و سند چشم انداز نماز صورت گرفته و در ارزیابی ها جزو استان های برتر هستیم و معتقد هستیم عامل پیشگیری بسیاری از آسیب های اجتماعی توجه به نماز است.
 
عالی ترین مقام اجرایی دولت در استان گلستان با عنوان اینکه دین مبین اسلام بر علم ‌آموزی و ارتقا دانش تاکید ویژه‌ای دارد، تصریح کرد: اهمیت تعلیم و تعلم در کلام خداوند در قرآن مجید و سیره پیامبر مکرم اسلام (ص) و ائمه اطهار و معصومین (ع) مبرهن و آشکار است.
 
وی افزود: معلمان به عنوان الگوی نوجوانان و جوانان ما در تقویت فرهنگ و سبک زندگی اسلامی نقش بی‌بدیلی دارند و جوان امروز ما تنها مهارت ‌های معلم را کسب نمی‌کند، بلکه از صفات، خلقیات و رفتار ظاهری او تأسی می‌ گیرد.
 
معلم گلستانی راهبری ۱۱ موضوع مهم کشوری را به عهده دارد
 مدیر کل آموزش و پرورش گلستان نیز در این مراسم گفت: در استان گلستان ۱۱ دبیرخانه کشوری را در خود دارد که این نشانه آن است که معلم گلستانی راهبری ۱۱ موضوع مهم کشوری را به عهده دارد.
 
«سید رضا نظری» با تبریک هفته معلم و گرامیداشت یاد و خاطره شهید مطهری با اشاره به نقش الگویی معلم اظهار کرد: اعتقاد ما بر این است که معلم موفق در حوزه های اخلاقی، عقیدتی، تربیتی و پرورشی در کنار دانش آموزانش است و الگویی تمام عیار برای زندگی او و هر انسان دیگری است.  
 
به گفته وی؛ معلم می تواند نقش بسزایی هم در این دنیا و هم در آن دنیا برای عزیزان دانش آموزانش ایفا کند؛ اینها در وجود معلمان انقلابی و تراز انقلاب اسلامی استان گلستان جاری است و مصادیق بسیار زیادی دارد که در دوران پر شکوه دولت سیزدهم و دورانی که بنده خدمت گزار شما عزیزان هستم، نمود عینی زیادی داشته است.
 
مدیر کل آموزش و پرورش گلستان با بیان اینکه در حوزه های علمی و در قالب قرارگاه عدالت تربیتی و نصیب برابر آموزشی مثل همیشه، استان گلستان در کشور مطرح شد تصریح کرد: در این مسیر هم عهد شدیم تا علم را به روستاها ببریم و از آنجا به دنیا علم را معرفی کنیم و این اتفاق در قالب این قرارگاه انقلابی افتاد و مصداق عینی آن هم در کنکور امسال رقم خورد و به عینه دیدیم که تلاش همه فرهنگیان نزدیک به ۲۵۰ نفر از دانش آموزان فقط در یک رشته پزشکی و دندانپزشکی قبول شدند که این همت والای معلمان عزیزی است که امروز در خدمتشان هستیم‌.  
 
به گفته وی؛ معلم امروزی برای هر لحظه کلاس درس و حتی زنگ‌های تفریح برنامه دارد و به دنبال تربیت است. معلم امروزی علاوه بر نیازهای علمی دانش آموزان نیازهای معنوی و اخلاقی دانش آموزان را نیز فراهم ‌می کند در یک کلام معلم امروزی از تمامی فرصت‌ها استفاده می‌کند تا بتواند یک دانش آموز خوب و یک انسان خوب تربیت کند و به جامعه تحویل دهد.
 
نظری با بیان اینکه آموزش و پرورش استان در حوزه های تربیتی رتبه یک کشوری را به دست آورده ابراز کرد: این بدان معنا است که دغدغه مند، مباحث تربیتی دانش آموز را دنبال کرده ایم که با این هدف در قرارگاه قرآنی ۱۱۰ هزار دانش آموز در قالب این قرارگاه کار کردند و محجوریت قرآن را از بین برده اند.
 
وی ادامه داد: شیوه انتخاب معلمان نمونه امسال تغییر کرد و می بایست در آزمونهایی شرکت می کردند و به مراحل بعدی راه می یافتند که در این حوزه از ۳۲ استان در انتخاب معلمان کشوری فقط ۱۳ - ۱۴ استان موفق شدند و به لطف الهی و به دلیل هوش سرشاری که معلمان گلستانی دارند، امسال دو معلم نمونه کشوری داشتیم.
 
این مسئول گلستانی با اعلام اینکه برای معلم امروزی اولویت دانش آموز است نه کتاب درس، معلم الگو دانش آموز در همه جوانب زندگی است، خاطر نشان کرد: توسعه کشور به دست معلمان رقم می خورد و باید دغدغه های این قشر زحمتکش برطرف شود.
 
گفتنی است؛ در پایان این مراسم از معلمان نمونه استان با اهداء لوح سپاس تجلیل به عمل آمد.
 
انتهای پیام/